W grudniu 1990 rok z Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie skradziono zbiór 29 ikon. Stanowił on jeden z najcenniejszych zabytków Muzeum. Po wielu latach starań oraz dzięki współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze stroną niemiecką, udało się odzyskać drugie dzieło z tej kolekcji. W Wielki Piątek przedstawiciele ministerstwa oficjalnie przekazali ikonę „Trzy Marie u grobu”. Została ona wykonana w technice tempery jajecznej na desce i datowana jest na XVI wiek. „To jest przeciwne uczucie do momentu, kiedy się traci. Bo kiedy muzealnicy przeżywają takie chwile, że z obiektu, którym się opiekują przez lata, które opisują, które konserwują, nagle zostają skradzione, to jest to po prostu potężna trauma dla muzealników i w momencie, kiedy następuje odzyskanie, to jest wielka radość” – podkreśla Piotr Żuchowski, dyrektor Muzeum.
Ikony odzyskano dzięki współpracy Wydziału ds. Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Ministerstwem Kultury i Nauki Nadrenii Północnej-Westfalii. Dzięki wykorzystaniu systemów informacji Unii Europejskiej o rynku wewnętrznym, zidentyfikowano ikonę wystawioną w domu aukcyjnym w Düsseldorfie jako poszukiwaną przez Polskę. Dzięki udanej współpracy i najnowocześniejszym metodom, w ostatnich latach udało się odzyskać ponad 600 dzieł kultury. „Staramy się codziennie monitorować Internet i codziennie sprawdzać nadchodzące, bieżące i też niedawne aukcje, na których pojawiają się dobra kultury. I staramy się przede wszystkim porównywać je w pierwszej kolejności graficznie, następnie merytorycznie. Za każdym razem, kiedy otrzymujemy trafienie, kontrastujemy to trafienie z wiedzą specjalistów” – mówi Mariusz Wiśniewski z Departamentu Restytucji Dóbr Kultury MKiDN.
Niezbędny wkład miało również Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, które zweryfikowało tożsamości ikony w oparciu o posiadane dokumenty oraz materiał fotograficzny. „Wykonanie takiej ekspertyzy opiera się przede wszystkim na porównaniu fotografii. Zwracamy uwagę na elementy charakterystyczne, takie jak napisy, różnego rodzaju ubytki. W związku z czym, po prostu jak są fotografie w dobrej jakości, możemy centymetr po centymetrze przeanalizować i stwierdzić, że to jest dokładnie ten sam obiekt” – wyjaśnia Dominika Kałabun z Wydziału Sztuki Dawnej Rzemiosła Artystycznego Muzeum Warmii i Mazur.
„Trzy Marie u grobu” to drugie odzyskane dzieło sztuki ze skradzionego z Olsztyna zbioru. Poprzednim jest ikona przedstawiająca Michała Archanioła datowana na XVII/XVIII wiek, która wróciła do Olsztyna w grudniu 2021 roku.
